Przegorzan kulisty (Echinops sphaerocephalus), znany też jako „kula szara” lub „ostrożeń kulisty”, to roślina należąca do rodziny astrowatych. W ziołolecznictwie ludowym była ceniona od wieków – choć dziś stosuje się ją rzadziej i ostrożniej, ze względu na obecność alkaloidów o silnym działaniu.
Składniki aktywne
-
alkaloidy echinopsyna i echinopsydyna (pobudzające układ nerwowy i krążenie),
-
flawonoidy, garbniki, olejek eteryczny,
-
gorycze i śluzy.
Działanie lecznicze (opis tradycyjny i badany):
-
Układ nerwowy i mięśniowy
-
pobudza przewodnictwo nerwowe,
-
stosowany był pomocniczo w rehabilitacji po udarach, przy porażeniach i stwardnieniu rozsianym,
-
wzmacnia osłabione mięśnie, poprawia napięcie mięśniowe.
-
-
Układ krążenia
-
wspomaga krążenie obwodowe,
-
może podnosić ciśnienie krwi u osób z niedociśnieniem,
-
działa tonizująco na serce.
-
-
Układ odpornościowy i ogólne wzmocnienie
-
przypisuje mu się działanie adaptogenne (zwiększające odporność organizmu na stres i choroby),
-
stosowany w osłabieniu, rekonwalescencji.
-
-
Zewnętrznie
-
napary i maści używano na trudno gojące się rany, owrzodzenia i choroby skóry,
-
działa przeciwbakteryjnie i lekko przeciwzapalnie.
-
Uwaga i bezpieczeństwo
-
Silna roślina – alkaloidy echinopsyny mogą być toksyczne w nadmiarze (wywołują drgawki, pobudzenie, skoki ciśnienia).
-
Nie powinien być stosowany samodzielnie, bez nadzoru fitoterapeuty lub lekarza.
-
Niewskazany dla osób z nadciśnieniem, padaczką, kobiet w ciąży i karmiących.
Współcześnie przegorzan kulisty bada się głównie pod kątem wspomagania terapii neurologicznych i poprawy krążenia, ale w fitoterapii używa się go bardzo ostrożnie, zwykle w postaci gotowych preparatów o standaryzowanej dawce.
Tradycyjna maść z przegorzanu kulistego
Składniki:
-
korzeń lub ziele przegorzanu kulistego – 2 łyżki suszonego, rozdrobnionego (lub świeżego, posiekanego),
-
smalec gęsi – 100 g
-
opcjonalnie: kilka kropel olejku z żywicy sosnowej lub olejku lawendowego (dla zapachu i właściwości odkażających).
Przygotowanie:
-
Smalec roztopić w naczyniu w kąpieli wodnej.
-
Dodać przegorzan (suszone ziele lub korzeń).
-
Podgrzewać bardzo powoli, na minimalnym ogniu, przez 1–2 godziny (nie dopuścić do wrzenia, tylko delikatne „przesączanie” składników).
-
Odstawić na noc do naciągnięcia.
-
Następnego dnia lekko podgrzać, przecedzić przez gazę.
-
Wlać do czystych słoiczków, przechowywać w chłodnym miejscu (lodówka lub spiżarnia).
Zastosowanie:
-
wcierać niewielką ilość w bolące mięśnie, stawy, w okolice osłabionych nerwów,
-
stosować także na skórne podrażnienia i drobne ranki,
-
nie stosować na otwarte, świeże rany ani duże powierzchnie skóry.
Uwaga bezpieczeństwa 
Przegorzan zawiera alkaloidy (echinopsyna, echinopsydyna), które w nadmiarze mogą być toksyczne. Dlatego:
-
stosować tylko zewnętrznie,
-
unikać u kobiet w ciąży, karmiących, dzieci, osób z padaczką i nadciśnieniem,
-
zawsze najpierw wykonać próbę uczuleniową na małej powierzchni skóry.
